Περί ερευνητικής δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Ορισμένες εμπειρίες μου, σκέψεις και στόχους.

Με απλές καθημερινές κουβέντες.

Υπηρετώντας για πολλά χρόνια την ξεχασμένη ερευνητική δημοσιογραφία έχω να διηγηθώ πολλά για όσα έχω δει και έχω ζήσει. Ειδικά οι συνήθειες  των κατοίκων σε μικρές και μεγάλες κοινωνίες είχε και έχει για μένα μεγάλο ενδιαφέρον. Προφορικά δύσκολα να διηγηθώ τις εμπειρίες μου ακόμη και σε φίλους και φίλες που έχουν όλη την καλή διάθεση να με ακούσουν,  ίσως γιατί είναι ατελείωτες. 

Αυτό που έχει ενδιαφέρον...

... είναι να τα δείχνω όλα εν θερμό, την περίοδο δηλαδή μιας εργασίας μου αναλύοντας τα δεδομένα που συλλέγω και άμεσα να τα διαχέω ως πληροφορία από κάποιο ή κάποια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Παράλληλα θα ήταν και ιδανικό να δείχνω και τα διάφορα συμβάντα που μου τυχαίνουν. 

Στην Ελλάδα λένε πως η ερευνητική δημοσιογραφία δεν πουλάει, ακόμη και μια αληθινή περιπέτεια ενός δημοσιογράφου που καθημερινά ανακαλύπτει διάφορες κουλτούρες και ταξιδεύει σε άγνωστα η και γνωστά μέρη δείχνοντας ασυνήθιστες καταστάσεις και πολλές φορές με ακραίες περιπέτειες. Αυτή η μορφή ενημέρωσης για το Ελληνικό κοινό λένε πως είναι αδιάφορη. 

Εγώ για παράδειγμα που ταξιδεύω με ποδήλατο και καταγράφω διάφορα μέρη είναι συγκλονιστικές οι εμπειρίες μου και μπορούν να αποδοθούν και τηλεοπτικά αλλά στην Ελλάδα δεν πουλάει, σε αντίθεση με καλοστημένα reality shows που έχουν μεγάλες τηλεθεάσεις και βέβαια μεγάλους παραγωγούς. 

Για να μη παρεξηγηθώ μιλάω πάντα για την Ελλάδα και όχι για άλλες χώρες. 

Ο Μανώλης Ανδριωτάκης συγγραφέας, σκηνοθέτης και δημοσιογράφος σε άρθρο του για την ερευνητική δημοσιογραφία καταλήγει « θα έλεγα ότι για να κάνεις ερευνητική δημοσιογραφία θα πρέπει να έχεις αρκετή τόλμη, υπομονή, να ξέρεις να ακούς και να διαβάζεις, να χειρίζεσαι τα Διαδικτυακά εργαλεία και να μην ενδίδεις σε πειρασμούς που θα σου στερήσουν το μεγαλύτερο προαπαιτούμενο της ερευνητικής δημοσιογραφίας: την ανεξαρτησία ». 

Να λοιπόν που Ανδριωτάκης φτάνει στην ουσία την « ανεξαρτησία ». 

Το επιχείρησα μέσα από το διαδίκτυο, αλλά και εκεί για να συντηρήσεις μια ιστοσελίδα χρειάζεσαι διαφημίσεις και βέβαια εργαζόμενους που πρέπει να έχουν ένα αξιοπρεπές μεροκάματο. 

Το ζητούμενο είναι όμως η μορφή και η ποιότητα της πληροφορίας. 

Όταν για παράδειγμα είχαμε σε εξέλιξη το μεγάλο κύμα μεταναστών από την Ελλάδα προς την Γερμανία και άλλες χώρες λόγω της κρίσης, ενώ ήμουν σε χώρες τις Ευρώπης και είχα άμεση πληροφόρηση τι να αποφεύγουν όσοι μετανάστευαν για να μη ταλαιπωρούνται και  να μη πέφτουν σε παγίδες, δεν υπήρχαν ΜΜΕ που να ήθελαν αυτό το ενημερωτικό υλικό.   

Έρευνες όπως « οι άστεγοι Έλληνες στα παγκάκια της Γερμανίας » δεν θα πουλούσε μου είπαν, έρευνα για πρόσθετους τρόπους και πληροφορίες προώθησης Ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό, δεν πουλάει τηλεοπτικά και δεν ενδιαφέρει ούτε καν τους επιχειρηματίες που εξάγουν. 

Σε έρευνά μου έχω δείξει ότι υπάρχει ανάγκη να ανοίξουν αγορές στην Ευρώπη για παράδειγμα, αλλά αυτοί που πρέπει να με στηρίξουν επιμένουν πως δεν έχουν ανάγκη οι Ελληνικές επιχειρήσεις και ας υπάρχει κρίση.  

Η αλήθεια βρίσκεται κάπου αλλού και σχετίζεται με το ότι δεν είναι γνωστό τι είναι  η ερευνητική δημοσιογραφία και πόσα οφέλη μπορεί να σου φέρει.

Θα ρωτήσει ο περίεργος , πες μας λοιπόν με παραδείγματα κάτι από την ερευνητική δημοσιογραφία σου ρε συ φίλε.

Παράδειγμα.

Κάνω μέσα από το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλίας για μέρες εκπομπή με το φορητό μου ραδιοφωνικό στούντιο με καθηγητές, σπουδαστές και καλεσμένους και βγάζουμε για την καινοτομία δεκάδες πληροφορίες για νεοδιάστατες επιχειρηματικές δραστηριότητες για την νεολαία. Καταπληκτικές συζητήσεις και άφθονες χρήσιμες πληροφορίες, πως μπορείς να αναπτύξεις επιχειρηματικότητα και μάλιστα καινοτομώντας. 

Οι εκπομπές ακούγονταν από το Ομογενειακό διαδικτυακό σταθμό « Ράδιο Ελλάδα ». 

Ένας γνωστός γεωπόνος της περιοχής μας λέει,  ...δεν υπάρχει συνέργεια Γρηγόρη, για παράδειγμα κάνουμε στην ευρύτερη περιοχή λουκάνικα που βάζουν μέσα πράσα και εδώ δεν υπάρχει αγρότης να καλλιεργεί πράσα για να προμηθεύσει την βιοτεχνία. Αύριο αν πει κάποιος ότι στο άσπαρτο χωράφι μου θα βάλω πράσα αμέσως θα έχει δουλειά. Ένα άλλο απλό παράδειγμα πάλι. 

Κάνω εκπομπές μέσα από τα Προξενεία μας στο εξωτερικό και εμπορικός ακόλουθος μου λέει, 

... Δέχομαι καθημερινά άσχετα τηλεφωνήματα, ένας αγρότης μου παίρνει τηλέφωνο και μου λέει, έχω φρούτα να τα φέρω εκεί να τα πουλήσουμε; Καταλαβαίνεις Γρηγόρη ότι υπάρχουν αγρότες μας που έχουν ποιοτικό προϊόν αλλά έχουν πλήρη άγνοια τι θα πει εξαγωγές. 

Στην συνέχεια μου δίνει βέβαια όλη τη ενημέρωση πως αναπτύσσεις συνεργασίες στο εξωτερικό. 

Στα αρχεία μου έχω πολλές εκπομπές με πολλά χρήσιμα δεδομένα όχι μόνο για το εμπόριο, αλλά για πολλά ενδιαφέροντα θέματα που σχετίζονται μέχρι και τις καλές τέχνες, τα οποία πολλά από αυτά θέλουν πάλι ένα φρεσκάρισμα γιατί κάθε μέρα αλλάζουν οι καταστάσεις. Να μη ξεχνάμε πως υπάρχει και η αναξιοποίητη και αβοήθητη ομογένεια που είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα. 

Άλλο παράδειγμα απρόοπτο. 

Ποδηλατώ στην Γερμανία και σταματάω σε ένα χωριό. Πολλές φορές έρχονται και φωτογραφίζονται μαζί μου όταν σταθμεύω για ξεκούραση. Σταματάνε δύο ποδηλάτες και με ρωτάνε αν θέλω κάποια βοήθεια. Με ρωτούν από που είμαι και τους λέω από Ελλάδα. Μου είπαν για την ωραία θάλασσα και για το μέλι μας. Εδώ αγαπάμε το μέλι αλλά δεν υπάρχει Ελληνικό μέλι στην περιοχή, μου λένε. Αν είχα συνεργασία με μελισσοκόμους θα καθόμουν στην περιοχή να το ερευνήσω και να βγουν συνεργασίες άμεσα.  Τέτοια παραδείγματα πολλά όπως για πολλά Ελληνικά προϊόντα. Τα έχω δώσει όλα διαδικτυακά. 

Σκηνή από την τηλεοπτική εκπομπή στην ΕΡΤ3

Ο ΠΟΔΗΛΑΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Όσο για τον τουρισμό, είναι οι πιο συχνές ερωτήσεις για συμβουλές πιο μέρος να προτιμήσουν για καλές διακοπές. Αυτό που κατάλαβα είναι πως όλες αυτές τις πληροφορίες αν δεν τις δίνεις μέσα από μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια δεν πρόκειται να γίνουν γνωστές και χρειάζεται να ακουστούν την ώρα που πρέπει για να μη χαθούν οι ευκαιρίες. 

Τα πράγματα είναι απλά, καλώς ή κακώς την μεγάλη μαζική δυναμική της ενημέρωσης την έχουν οι πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοράσεις στην Ελλάδα και αν από εκεί δεν στηριχθεί η ερευνητική δημοσιογραφία η πληροφορία θα έχει πάντα ένα μεγάλο κενό. Συμφωνώ και επαυξάνω σε όλο το άρθρο του Ανδριωτάκη, απλά σε αυτό που κάνω περισσότερες προσωπικές σκέψεις είναι στον όρο « ανεξαρτησία » στην ερευνητική δημοσιογραφία.
Τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια είναι επιχειρήσεις και θέλουν να έχουν τηλεθέαση και βέβαια διαφημίσεις. Οι τηλεθεατές λένε κάποιοι ειδήμονες του χώρου θέλουν «άρτον και θεάματα», τα υπόλοιπα είναι αδιάφορα. Η « ανεξαρτησία » ξεκινάει από το τι ζητάει το κοινό και τα ΜΜΕ ακολουθούν την θέληση του τηλεθεατή και μετά έρχεται και ο εργαζόμενος να καταθέσει την εργασία του η οποία θα κριθεί από τον τηλεθεατή ή τον ακροατή ή τον αναγνώστη.

Κλείνοντας θέλω να πω κάτι προσωπικό σαν ερευνητής δημοσιογράφος καταλήγοντας. 

Στο χώρο της δημοσιογραφίας ανήκω στην τυχερή γενιά που πρόλαβε εν ενεργεία μεγάλους δημοσιογράφους και καλλιτέχνες της γενιάς του 1960 μέχρι και την δεκαετία του 1990. Πολλοί δεν υπάρχουν στην ζωή. Αυτό που μου έμαθαν είναι να επιμένω στο στόχο μου και να εξαντλώ όλα τα περιθώρια γιατί αυτό που μετράει είναι η ηθική ικανοποίηση .  Έζησα ακραία δύσκολες καταστάσεις αλλά και πανέμορφες στιγμές στην εργασία μου και στην ιδιωτική μου ζωή. Είμαι λάτρης της ερευνητικής δημοσιογραφίας πάντα ποδηλατώντας, γιατί έτσι ανταμώνω τον καθημερινό πολίτη του κόσμου στους δρόμους. Παρατηρώ την ζωή των συν ανθρώπων μου σε μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και σε μικρά χωριά, όπως έκανα τελευταία για πολλούς μήνες σε ένα χωριό στην Βουλγαρία στην Razhdavitsa. 

Η εργασία αυτή με έχει κάνει ευαίσθητο σε σημείο να δένομαι με τον κόσμο κι όταν φεύγω από κάποιο μέρος η θλίψη μου να είναι μεγάλη και η χαρά μου που γνώρισα τον κάθε έναν ξεχωριστά ακόμη μεγαλύτερη. Υπάρχουν φορές που βλέπω φωτογραφίες και δακρύζω κάτι που επιβεβαιώνει την αγάπη μου για όλους. Αυτές οι προσωπικές εμπειρίες είναι ένας πλούτος ευτυχίας. Η ερευνητική δημοσιογραφία είναι μια υπέροχη εργασία που χρειάζεται να προσελκύσει νέους και νέες με μεράκι να αφοσιωθούν σε αυτό το επάγγελμα και να το εξελίξουν.  Ειδικά εμείς που ταξιδεύουμε κάνοντας έρευνα έχουμε καταλάβει ότι ο κόσμος είναι μικρός και όσο ερευνούμε τον άνθρωπο διακρίνουμε πως αυτά που ενώνουν τους λαούς είναι πολύ πιο πολλά από αυτά που τους διχάζουν. Είμαστε όλοι αδέρφια και το νοιάξιμό μας είναι να ζούμε ειρηνικά και με αξιοπρέπεια. Αυτό που μας λείπει είναι να γνωριστούμε καλύτερα. Θα παλεύω πάντα για να γνωρίζω τους λαούς και μακάρι να μπορώ να είμαι μια γέφυρα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συνανθρώπων μου. Η ερευνητική δημοσιογραφία είναι μια πολύ ωραία εργασία αλλά έχει και την περιπέτειά της, ίσως γιατί δεν είσαι στο δρόμο και πολλές φορές χαμένος μέσα στην έρευνα κάτι που σε αποξενώνει από τα γραφεία των αποφάσεων που θα σου δώσουν βήμα για να δείξεις την ομορφιά της περιπέτειας και της πληροφορίας μέσα από την πηγή της, με ατόφιες αλήθειες και ρεαλισμό.   

Γρηγόρης Βερροιώτης.        

Όλο το άρθρο άρθρο του Μανώλη Ανδριωτάκη

«Τι χρειάζεσαι για να κάνεις ερευνητική δημοσιογραφία» εδώ